Trong Nghị quyết 57-NQ/TW, Bộ Chính trị đã chỉ ra những định hướng chiến lược với 5 nhóm mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, nhằm tháo gỡ rào cản, khắc phục điểm nghẽn, tạo cơ chế đột phá để giải phóng sức sáng tạo, nguồn lực, thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ và chuyển đổi số quốc gia. Tuy mới ra đời chưa đầy một tháng, nhưng Nghị quyết 57-NQ/TW được đông đảo cán bộ, đảng viên, giới trí thức, nhà khoa học, cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước bày tỏ sự đồng thuận cao, xem đây như một “khoán 10” trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.
Hiệu trưởng Trường Công nghệ Thông tin và Truyền thông - Đại học Bách khoa Hà Nội, PGS.TS. Tạ Hải Tùng khẳng định, Nghị quyết 57-NQ/TW là một Nghị quyết ra đời rất đúng thời điểm với nhiều nội dung thể hiện một cách tiếp cận mới: Bao trùm, xuyên suốt, cụ thể, thực chất và xứng tầm với thế và lực đang lên của đất nước, đáp ứng sự mong mỏi bấy lâu nay trong việc định hướng phát triển nền khoa học công nghệ gắn liền với đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Được sự cổ vũ, truyền cảm hứng từ tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW, PGS.TS Tạ Hải Tùng nêu một số kiến nghị cụ thể. Một trong những kiến nghị đó là cần tăng cường ngân sách đầu tư để nhanh chóng phát triển hệ thống giáo dục đại học tiệm cận trình độ quốc tế.
Không thể phủ nhận tự chủ đại học là một chủ trương đúng, đem lại sức sống cho hệ thống giáo dục đại học trong gần chục năm trở lại đây, tuy nhiên, nếu chỉ dựa vào học phí mà không nhận được sự đầu tư của Nhà nước, các đại học có thể xa rời sứ mệnh của mình trong việc duy trì và phát triển nền tảng nhân lực, khoa học công nghệ cho đất nước. Thẳng thắn chỉ ra thực tế này, PGS.TS Tạ Hải Tùng cho rằng, nguồn ngân sách đầu tư của Nhà nước, đặc biệt cho các đại học hàng đầu - những “máy cái” trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, là rất quan trọng.
Thực tế, ngân sách đầu tư cho cả hệ thống giáo dục đại học còn rất khiêm tốn, như năm 2020 mới ở mức 11,32 nghìn tỷ đồng, chiếm 0,18% GDP, trong khi các nước ASEAN, như Malaysia, Thái Lan, Singapore đều ở mức 0,65 - 0,75% GDP.
Đất nước còn khó khăn, ngân sách nhà nước còn phải chi cho nhiều nội dung phát triển. Trong bối cảnh đó, theo PGS.TS Tạ Hải Tùng, khác với giai đoạn trước chủ yếu là đầu tư dàn trải, thì trong giai đoạn hiện nay, “đầu tư phải đi kèm trách nhiệm giải trình với cam kết đầu ra được đo lường cụ thể và đơn vị đào tạo, nghiên cứu nào hoạt động càng hiệu quả thì càng nhận được nhiều đầu tư để tiếp tục phát huy hơn nữa, làm “đầu tàu” để cả hệ thống vươn lên”.
Được coi là quốc sách hàng đầu, song thực tế cho thấy, không chỉ với hệ thống giáo dục đại học, mà đầu tư cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số hiện còn ở mức thấp. Cùng với đó là nhiều nút thắt, điểm nghẽn về thể chế, pháp luật cản trở sự phát triển của lĩnh vực này cũng chưa được giải quyết đồng bộ, dứt điểm. Nhất là cơ chế quản lý tài chính, đầu tư chậm được đổi mới, không phù hợp; thiếu thể chế thử nghiệm, sandbox, các nội dung liên quan đến miễn trừ trách nhiệm, chấp nhận độ trễ, rủi ro…
Từ những vướng mắc, khó khăn trong triển khai thực hiện các nhiệm vụ, tại cuộc gặp mặt giữa Tổng Bí thư Tô Lâm với các đại biểu trí thức, nhà khoa học vừa qua, Phó Viện trưởng Viện Hóa học Công nghiệp Việt Nam, GS.TS Vũ Thị Thu Hà đề xuất: Phải tạo ra môi trường sao cho Nhà nước và doanh nghiệp đặt ra những đề bài thiết thực, đổi mới sáng tạo; các nhà khoa học, tổ chức khoa học khi nhận đặt hàng cũng có “đủ công cụ, đủ tài chính, có hành lang thông thoáng để làm đến cùng, vượt qua điểm nghẽn trên con đường đi từ phòng thí nghiệm đến nhà máy.
Theo các nhà khoa học, chuyên gia, Nghị quyết 57 và Chương trình hành động của Chính phủ không chỉ là một kế hoạch phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đơn thuần mà còn là lời kêu gọi đổi mới tư duy, giải phóng sức sáng tạo của toàn xã hội.
Giống như "Khoán 10" trong nông nghiệp đã từng giúp Việt Nam vượt qua khủng hoảng lương thực, việc thực hiện có hiệu quả Nghị quyết 57 được kỳ vọng mở ra một kỷ nguyên mới cho KHCN và đổi mới sáng tạo tại Việt Nam.
Điều quan trọng nhất lúc này là sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành và sự tham gia tích cực của toàn xã hội để biến những kỳ vọng thành hiện thực, đưa Việt Nam trở thành quốc gia đổi mới sáng tạo và công nghệ tiên tiến trong khu vực và trên thế giới.